Ostrzegając przed zgubnymi skutkami palenia wyrobów tytoniowych najczęściej wspomina się o nowotworach płuc, krtani, pęcherza moczowego lub o chorobach układu krążenia – miażdżycy, zawałach czy udarach. Jednak duszność, przewlekły kaszel, który od dawna nie zmienił swojego charakteru (np. z mokrego na suchy) i odkrztuszanie plwociny, szczególnie po przespanej nocy mogą się wiązać z zupełnie inną, przewlekłą chorobą układu oddechowego – POChP, czyli przewlekłą, obturacyjną chorobą płuc. Czym charakteryzuje się więc o schorzenie i jak przebiega jego diagnostyka?
Czym jest przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)?
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to częsta choroba układu oddechowego, która charakteryzuje się trwałym i najczęściej postępującym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe oraz wzmożoną, przewlekłą odpowiedzią zapalną dróg oddechowych i płuc, co wiąże się z utrudnieniem oddychania.
Jakie są objawy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP)?
Do objawów POChP należy przewlekły kaszel, duszność oraz przewlekłe odkrztuszanie plwociny, szczególnie w godzinach porannych, po przebudzeniu.
Ile osób choruje w Polsce na POChP?
W Polsce na POChP, według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, choruje przeszło 2 miliony osób, co stanowi ponad 5% społeczeństwa. Mężczyźni chorują prawie dwa razy częściej niż kobiety, a objawy tej choroby obserwuje się nawet u co dziesiątej osoby powyżej 30. roku życia. Każdego roku niespełna 4% pacjentów ze zdiagnozowaną przewlekłą obturacyjną chorobą płuc jest hospitalizowana.
Jak diagnozuje się przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP)?
Podejrzenie występowania POChP nasuwa się, kiedy u chorego stwierdza się objawy wspomniane wyżej:
- utrzymującą się duszność
- przewlekły kaszel
- przewlekłe odkrztuszanie plwociny
- narażenie na czynniki ryzyka tej choroby – palenie tytoniu, zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach zamkniętych, zawodowe narażenie na pyły i substancje chemiczne (opary, substancje drażniące, dymy), zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
W diagnostyce wykorzystuje się również badania pomocnicze, które nie tylko pomagają postawić rozpoznanie, ale także wskazują na zaawansowanie choroby.
Spirometria
To jedno z najważniejszych badań wykorzystywanych w diagnostyce POChP. Badanie to polega na pomiarze objętości powietrza wdychanego oraz wydychanego, a także przepływu powietrza przez drogi oddechowe do płuc i z powrotem. Jest to badanie nieinwazyjne i bezpieczne dla pacjenta. W przypadku przewlekłej obturacyjnej choroby płuc podczas badania podaje się środek rozszerzający oskrzela np. salbutamol. Lek ten podawany jest pacjentowi w postaci inhalacji.
Pletyzmografia
Badanie przypominające spirometrię, pozwala ocenić całkowitą pojemność płuc, czyli całkowitą ilość powietrza znajdującego się w płucach oraz pojemność zalegającą, czyli taką, której po największym wdechu nie da się wypuścić czy wydmuchać. Badanie to pozwala też ocenić jaki opór stawiają drogi oddechowe przepływającemu przez nie powietrzu, czyli pośrednio można ocenić ich obturację (zwężenie).
Ocena tolerancji wysiłku fizycznego
W zaawansowanym stadium choroby tolerancja wysiłku jest zmniejszona. Do jej oceny stosuje się np. testy marszowe, czyli m.in. test 6-minutowego marszu, podczas którego mierzy się przebyty dystans, oraz saturację, czyli wysycenie krwi tlenem, a także tętno – ilość uderzeń serca na minutę. W testach tych można zastosować również bieżnię czy cykloergometr. Podczas wystąpienia niepokojących objawów, takich jak duszność, ból w klatce piersiowej, obfite poty, bladość czy spadek saturacji – testy, dla bezpieczeństwa chorego, są przerywane.
Badania obrazowe – zdjęcie RTG i tomografia komputerowa klatki piersiowej
W badaniach obrazujących płuca można stwierdzić cechy charakterystyczne dla POChP – będzie to np. obniżenie się przepony, poszerzenie klatki piersiowej w wymiarze mierzonym od mostka do odcinka piersiowego kręgosłupa czy wzrost przejrzystości płuc (zdjęcie będzie “ciemniejsze” niż u osoby zdrowej).
Tomografia komputerowa jest natomiast przydatna podczas określania lokalizacji zmian rozedmowych, czyli nieodwracalnych uszkodzeń w obrębie pęcherzyków płucnych i najmniejszych oskrzelików. Pozwala również na wykrycie rozstrzeni oskrzeli, czyli uszkodzenia drzewa oskrzelowego.
Pulsoksymetria i gazometria krwi tętniczej
W obu badaniach można uwidocznić zmniejszenie utlenowania krwi, czyli zmniejszenie ilości transportowanego przez nią tleniu. Gazometria pozwala także na ocenę hiperkapnii, czyli zwiększonej ilości dwutlenku węgla we krwi, który nie może zostać usunięty przez płuca podczas oddychania oraz występowania kwasicy oddechowej, czyli obniżenia pH krwi.
Morfologia krwi obwodowej
W badaniach krwi można zaobserwować cechy przystosowania się organizmu do zmniejszonej ilości tlenu dostającej się z płuc do krwi, a później – narządów. Wzrasta liczba czerwonych krwinek (erytrocytów), które transportują tlen. Wzrasta także hematokryt, czyli stosunek ilości krwinek do objętości całej krwi. Przy długoletniej chorobie może wystąpić anemia związana z chorobami przewlekłymi, czyli niedokrwistość.
EKG – elektrokardiografia oraz ECHO serca – echokardiografia
Zarówno pierwsze, jak i drugie badanie wykonuje się w celu potwierdzenia obecności serca płucnego, czyli wyglądu i pracy serca w związku z występowaniem przewlekłych chorób układu oddechowego. W POChP może dochodzić do wzrostu ciśnienia krwi w płucach, a przez to obciążenia prawej części serca (przerostu prawej komory).
Badanie w kierunku niedoboru alfa1-antytrypsyny
To białko krążące we krwi, które hamuje działanie pewnych enzymów. Jej niedobór wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób płuc i wątroby. W przypadku podejrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc to badanie najczęściej wykonuje się u młodych osób – poniżej 45 roku życia, niepalących, których krewni chorowali na POChP.
Dlaczego dokładna diagnostyka POChP jest tak ważna?
Jak w każdej chorobie, tak i w POChP, dokładna diagnostyka pozwala na ocenę zaawansowania choroby – od lekkiego, po bardzo ciężkie. Dzięki temu lekarz może dobrać najbardziej odpowiednie dla danego pacjenta leczenie, które pomoże ograniczyć lub spowolnić rozwój choroby, a także poprawi jakość i komfort życia pacjenta. Wczesne wykrycie oraz odpowiednie leczenie, a także eliminacja czynników ryzyka (np. ograniczenie palenia papierosów bądź całkowite zerwanie z nałogiem) pozwalają dłużej cieszyć się dobrym zdrowiem oraz zmniejszają częstość występowania zaostrzeń choroby.
Nota o autorze:
Natalia Owsianko
Studentka V roku kierunku lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Interesuje się dermatologią oraz gastroenterologią. W wolnych chwilach działa w social mediach promując studia medyczne i dzieląc się wskazówkami z młodszymi kolegami.
Bibliografia:
[1] Wytyczne GOLD 2019, Światowa Inicjatywa Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc
[2] Mayo Clinic: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/copd/symptoms-causes/syc-20353679
[3] Program profilaktyki przewlekłej obturacyjnej choroby płuc NFZ
[4] Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019
